Hij is vies, onbeschoft, een veelvraat en een dronkaard, maar toch komt hij snoep en lekkernijen uitdelen aan kinderen, onder de neus van de Kerstman! In
Olentzero, een mythisch figuur uit Baskenland
De kolenman is een personage uit de Baskische mythologie, veel ouder dan de kerstman die door Coca-Cola is uitgevonden. Volgens de traditie leeft en werkt hij het hele jaar door in de bergen, maar verschijnt hij op kerstavond om houtblokken uit te delen aan de armen zodat niemand kou hoeft te lijden.
De mythe van Olentzero – de naam die aan de kersttijd is gegeven – komt oorspronkelijk uit de Bidasoa-vallei in Navarra en is door de eeuwen heen doorgegeven en heeft aanleiding gegeven tot talloze interpretaties. Vandaag de dag wordt de kolenman met Kerstmis gretig opgewacht door kinderen, maar dat was niet altijd zo. Vroeger werd hij gebruikt om kinderen bang te maken. “Als je je niet gedraagt, komt de kolenman je halen! De kolenman, met zijn gezicht besmeurd met roet, zijn ruige baard en zijn haveloze kleren! Hij draagt een zwarte baret, rookt een pijp en houdt een bijl of sikkel in zijn hand. Op het eerste gezicht boezemt hij inderdaad geen vertrouwen in. En om het nog erger te maken, er wordt gezegd dat hij zo dom is als een kool, onbeschoft, een veelvraat en een dronkaard. Maar één ding is zeker, hij heeft het hart op de juiste plaats!
In december komt Olentzero op zijn ezel of pottok (een klein wild Baskisch paard) uit de bergen en paradeert door de straten van steden en dorpen, waar hij als een held wordt onthaald. Overal in Baskenland, van Bayonne tot Hendaye via Itxassou, zingen en vieren kinderen hem net als de kerstman.
Terug naar de basis
Olentzero blaast een traditie nieuw leven in waarvan gedacht werd dat hij op het punt van uitsterven stond en heeft een groot deel van Baskenland veroverd. Hij overschaduwt bijna de kerstman! Maar de echte reden waarom de kolenman van zijn berg naar beneden komt, is om de winterzonnewende in te luiden (21 of 22 december), die de wedergeboorte van de zon en de terugkeer van het licht markeert. In de Middeleeuwen nam de kerk alles wat zij als heidens beschouwde in de wind en de Olentzero werd een boodschapper van de geboorte van Jezus!
foto © aiaraldea.com
